1943-yili tashkil topgan. “O‘zbekistonning o‘rta asrlar davri tarixi”, “Qadimgi va o‘rta asrlar davri tarixi” degan nomlarda faoliyat yuritgan. 2020-yil 8-iyundan “O‘rta asrlar tarixi” bo‘limi sifatida qayta tuzilgan. Bo‘limni turli yillarda Yahyo G‘ulomov (1943 – 1977), Elyor Karimov (1998 – 2010), Nigora Allayeva (2010 – 2012), Azimxo‘ja Otaho‘jayev (2012 – 2020) boshqarganlar. 2020-yildan unga Sherzodxon Mahmudov boshchilik qilmoqda.
Bo‘limning ilmiy ilmiy yo‘nalishlari:
- O‘zbek xalqi va davlatchiligi tarixining o‘rta asrlar bosqichi siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy hayotiga doir masalalar;
- Ilm-fan tarixi.
Bajarilgan loyihalar:
2006 – 2008. Markaziy Osiyo xalqlari etnik tarixi va mintaqadagi etnointegratsion jarayonlarni qo‘lyozma manbalar asosida tadqiq qilish (XII – XIX asrlar).
2007 – 2010. XV – XIX asrning birinchi yarmidagi xalqaro aloqalar tizimida O‘zbekistonning tutgan o‘rni.
2009 – 2011. X – XIX asrlarda O‘rta Osiyo tarixini o‘rganishda “Safarnoma”larning o‘rni.
2012 – 2014. O‘zbekiston davlatchiligi tizimida diplomatik institutlar: taraqqiyot bosqichlari va ularning o‘ziga xos jihatlari (V – XIX asr birinchi yarmi).
2015 ‒ 2017. O‘zbekistonda elchilik xizmati tarixidan lavhalar.
2017 ‒ 2019. VII ‒ XIX asr birinchi yarmi o‘zbek davlatchiligi tizimida devon va dargohlar faoliyati.
2018 ‒ 2020. O‘zbekistonning o‘rta asrlar tarixi rasmiy hujjatlarda: muammoli jihatlar, talqin va tahlil (VII ‒ XIX asr birinchi yarmi).
2018 ‒ 2020. Ayollarning jamiyat hayotidagi o‘rni bilan bog‘liq vaqf hujjatlarini kataloglashtirish (XVI ‒ XX asr boshlarida Buxoro xonligi misolida).
2019 ‒ 2021. Xorazm shaharlarining tarixi, madaniy meroslari, obidalari va san’at asarlarining tadqiqotlari asosida SMART texnologiyalarini yaratish.
Ellararo aloqalar:
Bo‘lim xodimlari chet-eldagi ilmiy markazlar va universitetlar bilan ham yaqindan hamkorlik qilib keladi. Jumladan, AQShning G.Washington universiteti, YuNESKOning “Markaziy Osiyo sivilizatsiyalari tarixi (History of civilizations of Central Asia)” VI jildlik nashrini chop etish bo‘yicha xalqaro loyihasi, Turkiyaning Turk tarix jamiyati hamda Ege universiteti bilan esa Turk dunyosi doirasida yangi loyihalarni amalga oshirmoqda.
Bo‘lim xodimlarining ko‘pchiligi Hindistonning ITEC hamda Germaniya akademik almashinuvlar (DAAD) va Gerda Xenkel (Gerda Henkel Foundation) grantlarini qo‘lga kiritib, bir qator, jumladan, Buyuk Britaniya, Turkiya, Eron, Germaniya, Avstriya, Hindiston hamda Rossiyadagi nufuzli ilmiy-tadqiqot markazlari, universitetlarda tajriba orttirganlar hamda arxiv va qo‘lyozmalar jamg‘armalarida o‘rganishlar olib borishgan.
Nashrlar:
1. История Узбекистана. Том III (ХVI – первая половина ХIХ века). (Гл. редактор А. Аскаров, отв. редактор Р. Мукминова). Ташкент: Фан, 1993.
2. Гулчеҳра Агзамова. Сўнгги ўрта аср Ўрта осиё шахарлари – ҳунармандчилик ва савдо маркази. – Ташкент: Ўзбекистон, 2000.
3. Элёр Каримов. Яссавия и ходжагон-накшбандия: история реальная и вымышленная. – Ташкент: Узбекистан, 2000.
4. Розия Мукминова. Филанович М. Ташкент на перекрестке истории. (Очерки древней и средневековой истории города). Ташкент: Фан, 2001.
5. Элёр Каримов. Хўжа Аҳрор (ҳаёти ва фаолияти). Тошкент: Маънавият, 2003.
6. Элёр Каримов. «Регесты казийских документов и ханских йарлыков Хивинского ханства XVII – начала XX вв.», Ташкент: Фан, 2007.
7. Элёр Каримов. Кубравийский вакф XVII-XIX вв.: письменные источники по истории суфийского братства Кубравийа в Средней Азии. – Ташкент, 2008.
8. Мирсодиқ Исхоқов, Азимхўжа Отахўжаев. Суғднинг буддавий фалсафий-ахлоқий ёзма меросидан / Қадимги ёзма ёдгорликлар. – Тошкент: Ёзувчи, 2000.
9. Азимхўжа Отахўжаев. Илк ўрта асрлар Марказий Осиё цивилизatsiясида турк-суғд муносабатлари. Тошкент: Art-flex, 2010. – 219 б.
10. History of civilizations of Central Asia. Vol. IV. (Part I) UNESCO – Paris. 2000. vol. IV. (Part II). -2000. vol. V. – 2003.
11. Г. Султанова, Н. Аллаева, Ш. Махмудов. Ўрта Осиё халқлари этник тарихи ва минтақада юз берган демографик жараёнларнинг манбаларда акс этиши (XVI-XIXаср биринчи ярми). Тошкент: 2011, 120-бет.
12. История Узбекистана (XVI – первая половина XIX в.) Toм 4. Ташкент: Фан, 2012. 775 с.
13. Марказий Осиё тарихи замонавий медиевистика талқинида. Янги нашр. Тошкент: 2013. 476-бет.
14. Ўзбекистонда элчилик хизмати тарихидан: талқин ва таҳлил. Тошкент: 2016. 286-бет.
15. Гулчеҳра Агзамова. Ўзбекистон шаҳарлари XVI-XIX асрнинг ўрталарида. Тошкент: 2017. 225-бет.
16. Ҳусниддин Мамадалиев. Ўзбекистон шаҳарлари IX-XII асрлар. Тошкент: 2017.196-бет.
17. Ўзбекистонда элчилик хизмати тарихидан лавҳалар. Тошкент: 2018. 263-бет.
18. VII-XX асрлар биринчи ярми Ўзбек давлатчилиги тарихида даргоҳ ва девонлар фаолияти тарихидан. Академнашр. Тошкент: 2019. 352-бет.
19. Ўзбек давлатчилиги тарихида даргоҳ ва девонлар. Тошкент: 2019. 304-бет.
20. Ўзбекистон тарихи 1-жилд. (Энг қадимги даврлардан бугунги кунгача). Тошкент: 2023. – 456 б.
21. Ўзбекистон тарихи 7-жилд. (Ўзбекистон дипломатияси тарихи). Тошкент: 2023. – 576 б.
