1943-yili tashkil topgan. “O‘zbekistonning o‘rta asrlar davri tarixi”, “Qadimgi va o‘rta asrlar davri tarixi” degan nomlarda faoliyat yuritgan. 1977-yilda “Yangi tarix bo‘limi”ga qoʻshib yuborilgan. 1998-yildan qayta tashkil etilgan. 2020-yil 8-iyundan “O‘rta asrlar tarixi” bo‘limi sifatida qayta tuzilgan. Bo‘limni turli yillarda Yahyo G‘ulomov (1943 – 1977), Elyor Karimov (1998 – 2010), Nigora Allayeva (2010 – 2012), Azimxo‘ja Otaxo‘jayev (2012 – 2020) boshqarganlar. 2020 yildan unga Sherzodxon Mahmudov boshchilik qilmoqda.
Bo‘limning ilmiy yo‘nalishlari:
- O‘zbek xalqi va davlatchiligi tarixining o‘rta asrlar bosqichi
- O‘zbek davlatini boshqargan sulolalar tarixi
- Ellararo munosabatlar tarixi
- Iqtisodiy tarix
- Ijtimoiy hayot tarixi
- Ilm-fan tarixi
- Madaniyat va san’at tarixi
Bajarilgan loyihalar
2006 – 2008. Markaziy Osiyo xalqlari etnik tarixi va mintaqadagi etnointegratsion jarayonlarni qo‘lyozma manbalar asosida tadqiq qilish (XII – XIX asrlar).
2007 – 2010. XV – XIX asrning birinchi yarmidagi xalqaro aloqalar tizimida O‘zbekistonning tutgan o‘rni.
2009 – 2011. X – XIX asrlarda O‘rta Osiyo tarixini o‘rganishda “Safarnoma”larning o‘rni.
2012 – 2014. O‘zbekiston davlatchiligi tizimida diplomatik institutlar: taraqqiyot bosqichlari va ularning o‘ziga xos jihatlari (V – XIX asr birinchi yarmi).
2015 ‒ 2017. O‘zbekistonda elchilik xizmati tarixidan lavhalar.
2017 ‒ 2019. VII ‒ XIX asr birinchi yarmi o‘zbek davlatchiligi tizimida devon va dargohlar faoliyati.
2018 ‒ 2020. O‘zbekistonning o‘rta asrlar tarixi rasmiy hujjatlarda: muammoli jihatlar, talqin va tahlil (VII ‒ XIX asr birinchi yarmi).
2018 ‒ 2020. Ayollarning jamiyat hayotidagi o‘rni bilan bog‘liq vaqf hujjatlarini kataloglashtirish (XVI ‒ XX asr boshlarida Buxoro xonligi misolida).
2019 ‒ 2021. Xorazm shaharlarining tarixi, madaniy meroslari, obidalari va san’at asarlarining tadqiqotlari asosida SMART texnologiyalarini yaratish.
Ellararo aloqalar
Bo‘lim xodimlari chet-eldagi ilmiy markazlar va universitetlar bilan ham yaqindan hamkorlik qilib keladi. Jumladan, AQShning G.Washington universiteti, YuNESKOning “Markaziy Osiyo sivilizatsiyalari tarixi (History of civilizations of Central Asia)” VI jildlik nashrini chop etish bo‘yicha xalqaro loyihasi, Turkiyaning Turk tarix jamiyati hamda Ege universiteti bilan esa Turk dunyosi doirasida yangi loyihalarni amalga oshirmoqda.
Bo‘lim xodimlarining ko‘pchiligi Hindistonning ITEC hamda Germaniya akademik almashinuvlar (DAAD) va Gerda Xenkel (Gerda Henkel Foundation) grantlarini qo‘lga kiritib, bir qator, jumladan, Buyuk Britaniya, Turkiya, Eron, Germaniya, Avstriya, Hindiston hamda Rossiyadagi nufuzli ilmiy-tadqiqot markazlari, universitetlarda tajriba orttirganlar hamda arxiv va qo‘lyozmalar jamg‘armalarida ilmiy izlanishlar olib borishgan.
Nashrlar
1. История Узбекистана. Том III (XVI – первая половина XIX века). Ташкент. 1993. С. 489.
2. G. Agzamova. So‘nggi o‘rta asr O‘rta osiyo shaxarlari – hunarmandchilik va savdo markazi. Toshkent. 2000. 62-bet.
3. Р. Мукминова. Филанович М. Ташкент на перекрестке истории. (Очерки древней и средневековой истории города). Ташкент. 2001. С. 146.
4. E. Karimov. Xo‘ja Ahror (hayoti va faoliyati). Toshkent. 2003. 48-bet.
5. Е. Каримов. РеГЭСты казийских документов и ханских ярлыков Хивинского ханства ХВИИ – начала ХХ вв. Ташкент. 2007. С. 224.
6. Е. Каримов. Кубравийский вакф ХВИИ – ХИХ вв.: писменные источники по истории суфийского братства Кубравия в Средней Азии. Ташкент. 2008. С. 280.
7. M. Isxoqov, A. Otaxo‘jaev. Sug‘dning buddaviy falsafiy-axloqiy yozma merosidan // Qadimgi yozma yodgorliklar. Toshkent. 2000. 229-bet.
8. A. Otaxo‘jaev. Ilk o‘rta asrlar Markaziy Osiyo sivilizatsiyasida turk-sug‘d munosabatlari. Toshkent. 2010. 219-bet.
9. History of civilizations of Central Asia // Vol. IV. Part I – II. Paris. 2000. P. 81-85.; Vol. V. Paris. 2003. P. 760-768.
10. G. Sultanova, N. Allaeva, Sh. Maxmudov. O‘rta Osiyo xalqlari etnik tarixi va mintaqada yuz bergan demografik jarayonlarning manbalarda aks etishi (XVI – XIX asr birinchi yarmi). Toshkent. 2011. 120-bet.
11. Istoriya Uzbekistana (XVI – pervaya polovina XIX v.). Tom 4. Tashkent. 2012. S. 775.
12. Markaziy Osiyo tarixi zamonaviy medievistika talqinida. Toshkent. 2013. 476-bet.
13. O‘zbekistonda elchilik xizmati tarixidan: talqin va tahlil. Toshkent. 2016. 286-bet.
14. G. Agzamova. O‘zbekiston shaharlari XVI – XIX asrning o‘rtalarida. Toshkent. 2017. 225-bet.
15. H. Mamadaliev. O‘zbekiston shaharlari IX – XII asrlar. Toshkent. 2017. 196-bet.
16. O‘zbekistonda elchilik xizmati tarixidan lavhalar. Toshkent. 2018. 263-bet.
17. VII – XX asrlar birinchi yarmi O‘zbek davlatchiligi tarixida dargoh va devonlar faoliyati tarixidan. Toshkent. 2019. 352-bet.
18. O‘zbek davlatchiligi tarixida dargoh va devonlar. Toshkent. 2019. 304-bet.
19. O‘zbekiston tarixi. Eng qadimgi davrlardan bugungi kungacha. Birinchi jild. Toshkent. 2023. 456-bet.
20. O‘zbekiston tarixi. O‘zbekiston diplomatiyasi tarixi. Yettinchi jild. Toshkent. 2023. 576-bet.
