1943-yilda tashkil topgan. “XIX asrni ikkinchi yarmi – XX asr boshlari tarixi”, “Yangi tarix bo‘limi” nomlarda faoliyat yuritgan. Keyingi yillarda “O‘zbekistonning sovet va mustaqillik yillari tarixi”, “O‘zbekistonning XIX–XX boshlari davri tarixi” va “O‘zbekistonning sovet davri tarixi” tarzida faoliyat olib borgan. 2020-yil 8-iyundan “Yangi davr tarixi” bo‘limi sifatida qayta tuzilgan.
Bo‘limni turli yillarda Ye. Bunakov (1943 – 1965), R. Musina (1965), tarix fanlari doktori, professor Hamid Ziyoyev (1965 – 1993), Haydarbek Bobobekov (1994 – 1995), Shodmon Vohidov (1995 – 1997), Dono Ziyoyeva (1998 – 2020), Muhayyo Isoqova (2020 – 2021), Mashhura Darmonova (2021 – 2022), To‘lqin Ahmedov (2022 – 2023), Dilnoza Jamolova (2023 – 2024) rahbarlik qilgan. 2012 – 2016-yillar “O‘zbekistonning sovet davri tarixi” bo‘limiga professor Qahramon Rajabov rahbar bo‘lgan. 2024-yildan tarix fanlari doktori Xurshid Jumanazarov boshchilik qilmoqda.
Bo‘limning ilmiy ilmiy yo‘nalishlari:
- O‘zbekistonning 1860 – 1991-yillar tarixini qamrab olgan bo‘lib, mustamlakachilik tuzumi va uning oqibatlari;
- ma’muriy-hududiy va siyosiy boshqaruv tizimi, siyosiy, iqtisodiy qaramlik oqibatlari;
- siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy-madaniy hayotda ro‘y bergan ziddiyatli jarayonlar, xalqning boshidan kechirgan musibatlari va mustaqillik uchun kurashlari;
- mustabid hukumatning qatag‘on siyosati;
- Birinchi va Ikkinchi jahon urushlari va ularning o‘zbek xalqining hayotiga ta’siri hamda oqibatlari.
Loyihalar
1. 1999 – 2002-yillar. Turkiston o‘lkasida ma’muriy boshqaruv tizimi (1865 – 1924).
2. 1999 – 2002-yillar. Turkistonda 1917 – 1924-yillardagi siyosiy jarayonlar.
3. 2003 – 2007-yillar. O‘zbekiston tarixi. (1865 – 1991).
4. 2003 – 2005-yillar. O‘zbekistonda harbiy ish tarixi (qadimdan hozirgacha).
5. 2005 – 2006-yillar. O‘zbekiston tarixi xrestomatiyasi (1865 – 1917).
6. 2006 – 2008-yillar. O‘zbekistonda tadbirkorlikning shakllanish va rivojlanish tarixi.
7. 2006 – 2008-yillar. Sovet hokimiyatining qatag‘onlik siyosati va uning O‘zbekistonda amalga oshirilishi.
8. 2007 – 2011-yillar. XIX asr oxiri va XX asr boshlarida Buxoro va Xorazm tarixi.
9. 2009 – 2011-yillar. XIX asrning oxiri – XX asrda O‘zbekistonda din va diniy munosabatlar tarixi.
10. 2012 – 2016-yillar. O‘zbekiston shaharlari tarixi: an’analar, urbanizatsiya va transformatsiya jarayonlari (eng qadimdan hozirgacha).
11. 2015 – 2017-yillar O‘rta Osiyo respublikalarida o‘tkazilgan milliy-hududiy chegaralanish va uning oqibatlari (1924 – 1925 y.).
12. 2017 – 2020-yillar. XIX – XX asr boshlarida o‘zbek xalqining intellektual-madaniy merosi: an’analar va transformatsiya jarayonlari.
13. 2018 – 2020-yillar. XIX asr oxiri – XX asr boshlarida Turkistonda tibbiyot va xalq tabobati (fors va turkiy tillardagi toshbosma asarlar, arxiv hujjatlari va davriy matbuot materiallarini tizimlashtirish hamda tadqiq etish).
14. 2018 – 2020-yillar. O‘zbekiston rahbariyatining 1945 – 1983-yillardagi ijtimoiy-siyosiy faoliyati.
15. 2022 – 2023-yillar. Arxiv hujjatlari tahlili asosida “O‘zbek xalqining ikkinchi jahon urushida g‘alabaga qo‘shgan hissasi” nomli ilmiy-izohli hujjatlar to‘plami.
16. 2021 – 2023-yillar. “Jadid.uz” elektron platformasini yaratish.
Ellararo aloqalar
2009-yil aprelida Koreya Milliy arxivida xalqaro ilmiy seminar va yozgi maktablarda ma’ruzalar o‘qish;
2010 – 2013-yillar Martin Lyuter universiteti huzuridagi Sharqshunoslik instituti (Germaniya) va O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Tarix instituti hamda O‘zbekiston Respublikasi Markaziy Davlat arxivi hamkorligida xalqaro ilmiy loyiha;
Avstriyaning Eronshunoslik institutida yozgi maktablarda ma’ruzalar o‘qish;
2016-yil Yevropa ittifoqining “Erasmus Plus International” loyihasida Belgiyaning Luven katolik universitetida stajirovka o‘tash;
2021 – 2023-yillari Turkiyaning Najmiddin Erboqon, Ege universitetida tashkil qilingan ilmiy tadbirlarda ma’ruzalar qilish;
2022-yil Markaziy Yevrosiyo tadqiqotlari markazi (CESS) yig‘inida ma’ruza o‘qish;
2024-yil Italiyaning Napoli Sharqshunoslik universiteti CSACTI Lecture series (Spring semester 2024) doirasida ma’ruza o‘qish;
Markaziy Yevrosiyo tadqiqotlari markazi (CESS) yig‘inida ma’ruza o‘qish;
Xorijiy nashrlarda monografiya, risolalar va ilmiy maqolalar chop qilish (Germaniya, Fransiya, AQSh, Italiya, Hindiston, Qozog‘iston, Rossiya, Janubiy Koreya, va boshqalar.
Nashrlar:
1. Қ. Ражабов. Бухоро манғит амирлари. Тошкент. 2025.
2. Қ. Ражабов. Самарқанд қўрбошилари. Тошкент. 2025.
3. Қ. Ражабов. Ҳамро Полвон. Тошкент. 2025.
4. Қ. Ражабов. Ўзбекистон ХХ асрда. Икки жилдлик. 1-жилд (1900-1939). Тошкент. 2024.
5. Қ. Ражабов. Ўзбекистон ХХ асрда. Икки жилдлик. 2-жилд (1939-2000). Тошкент. 2024.
6. Ф. Бобоев. Ўрта Осиёда совет ҳокимиятига қарши қуролли ҳаракат тарихи (1925-35-йиллар). Тошкент. 2024.
7. О. Зарипов. Туркистонда ер эгалиги ва сувдан фойдаланиш тизими. Тошкент. 2024.
8. Ўзбек халқининг иккинчи жаҳон урушида ғалабага қўшган ҳиссаси. Архив ҳужжатлари тўплами. Тошкент. 2023.
9. Ўзбекистон халқининг фашизм устидан қозонилган ғалабага қўшган ҳиссаси (Китоб-албом). Тошкент. 2020.
10. Н. Исматова. Бухоро амирлигида воқифа аёллар. Тошкент. 2020.
11. М. Дармонова. Тошкент шаҳар марказий давлат архиви фондлари бўйича маълумотнома. Тошкент. 2019.
12. Ўзбекистон ҳудудида табиий фанлар йўналишидаги илмий тадқиқот ва экспедитсиялар (XIX – ХХ аср бошлари). Масъул муҳаррир т.ф.д., проф. Д. Зияева. Тошкент. 2019.
13. Туркистонда тиббиёт: анъана ва инновaциялар (XIX аср охири – ХХ аср бошлари). Лойиҳа раҳбари ва масъул муҳаррир С. Шадманова. Тошкент. 2019.
14. История здравоохранения Туркестанского края в архивных источниках (Сборник архивных документов). Ответственный редактор С. Шадманова. Ташкент. 2019.
15. Ўзбекистонда интеллектуал мерос тарихига оид манбалар (XIX – ХХ аср бошлари). Лойиҳа раҳбари ва масъул муҳаррир Д. Зияева. Тошкент. 2018.
16. Д. Зияева. Ўзбекистон шаҳарлари XIX асрнинг иккинчи ярми – ХХ аср бошларида. Тошкент. 2017.
17. А. Тоғаева. Ўзбекистонда урбанизатсия жараёнлари ва шаҳар маданияти муаммолари (1950-1990 йиллар). Тошкент. 2017.
18. Ўзбекистонда замонавий шаҳар маданияти. Масъул муҳаррир Д. Зияева. Тошкент. 2017.
19. Ўзбекистон шаҳарларининг энг янги тарихи: ислоҳотлар ва модернизатсия жараёнлари. Масъул муҳаррир Д. Зияева. Тошкент. 2016.
20. Божхона иши тарихи. Тошкент. 2016.
21. С. Шадманова. Ўзбекистон шаҳарларида трансформaция жараёнлари (1917-1941). Тошкент. 2015.
22. Ўзбекистон тарихи (1860-1917). Масъул муҳаррир: Д. Зияева. Тошкент. 2014.
23. Ўзбекистонда ҳарбий иш тарихидан (энг қадимги даврлардан ҳозиргача). Масъул муҳаррир Д. Зияева. Тошкент. 2012.
24. М. Исакова. Становление и развитие архивного дела в Узбекистане. Ташкент. 2012.
25. С. Шадманова. Туркистон тарихи – матбуот кўзгусида (1870 – 1917 йиллар). Тошкент. 2011.
26. С. Шадманова. Немис ва турк тарихшунослигида совет мустамлакачилигига қарши кураш масалалари (1917-1924). Тошкент. 2008.
27. Ҳ. Зиёев. Ўзбекистоннинг Каспий-Волга бўйлари ва Оренбург орқали Россия билан элчилик муносабатларининг тарихи. 1-жилд. Тошкент. 2013.
28. Ҳ. Зиёев. Ўзбекистоннинг Каспий-Волга ва Урал бўйлари орқали Россия билан иқтисодий алоқалари. (ХВИ асрнинг иккинчи ярми – ХХ аср бошлари). 2-жилд. Тошкент. 2013.
29. Ҳ. Зиёев. Ўзбекистоннинг Сибир орқали Россия билан элчилик ва савдо алоқалари, 3-жилд. Тошкент. 2013.
30. Ҳ. Зиёев. Сибир, Волга ва Урал бўйларидаги ўзбеклар. (энг қадимги даврдан то ХХ аср бошларигача). 4-жилд. Тошкент. 2013.
31. Зиёев Х. Ўзбекистоннинг Сибир орқали Россия билан алоқаларига доир архив ҳужжатларининг тўплами (ХVI – ХХ аср бошлари). 5-жилд. Тошкент, 2013.
32. Ҳ. Зиёев. Россиянинг Қозон, Сибир, Қрим, Кавказ ва Туркистонга тажовузи ва ҳукмронлигига қарши курашлар тарихи. Тошкент. 2013.
33. Ҳ. Зиёев. Россиянинг Қозон, Сибир, Қрим, Кавказ ва Туркистонга тажовузи ва ҳукмронлигига қарши курашлар тарихи. Тошкент. 2013.
34. Ўзбекистонда ҳарбий иш тарихидан ('нг қадимги даврлардан ҳозиргача). Масъул муҳаррир Д. Зияева. Тошкент. 2012.
35. Ўзбекистон тарихи манбашунослиги масалалари. Тошкент. 2012.
36. Ҳ. Зиёев. Фарзандларингиз соғлом, ақлли, чиройли, тарбияли ва оқибатли бўлсин десангиз. Асарлар тўплами. ХIII жилд. Тошкент. 2011.
37. Ҳ. Зиёев. Амир Темур томонидан Қуръони Каримнинг асл нусхасини келтирилиши. Ўзбекистон мадрасалар ватани. Тошкент. 2010.
38. Ҳ. Зиёев. Сибир, Волга ва Урал бўйларидаги ўзбеклар (энг қадимги даврлардан ХХ аср бошларигача). IV жилд. Тошкент. 2003.
39. Д. Зияева. Туркистон миллий озодлик харакати. Тошкент. 2000.
40. Ҳ. Зиёев. Туркистонда Россия тажовузи ва ҳукмронлигига қарши кураш (ХVIII – ХХ аср бошлари). Асарлар тўплами. V жилд. Тошкент. 1998.
41. Ҳ. Зиёев. Сибир, Волга ва Урал бўйларидаги ўзбеклар. (ХVI – ХХ асрнинг бошлари) ўзбек ва рус тилларида. Тошкент. 2003.
42. Ҳ. Зиёев. Тарихнинг очилмаган саҳифалари. Тошкент. 2003.
43. Ҳ. Зиёев. Тарих институти 60 ёшда. Тошкент. 2003.
44. Ҳ. Зиёев. Ўзбекистон мустақиллиги учун курашлар тарихи (милоддан олдинги асрлардан то 1991 йил 31 августгача). Тошкент. 2001.
45. Ҳ. Зиёев. Тарих – ўтмиш ва келажак кўзгуси (тарихнинг долзарб масалалари). Тошкент. 2000.
46. Д. Зияева. Туркистон миллий озодлик ҳаракати. Тошкент. 2000.
47. Ҳ. Зиёев. Ўзбекистонда пахта яккаҳокимлиги учун кураш ва унинг оқибатлари (XIX асрнинг охири – ХХ аср бошлари). Тошкент. 1999.
48. Ҳ. Зиёев. Туркистонда Россия тажовузи ва ҳукмронлигига қарши кураш (ХVIII – ХХ бошлари). Тошкент. 1998.
49. Ҳ. Зиёев. Ўзбек хонликлари чоризм асоратида (XIX асрнинг 50 – 70 йиллари). Тошкент. 1994.
