1943-yili tashkil topgan. “Etnografiya”, “Etnik tarix”, “Etnologiya” nomlarda faoliyat yuritgan. 2020-yil 8-iyundan “Etnologiya va antropologiya” markazi sifatida qayta tuzilgan. Markazni turli yillarda M. Andreyev (1944 – 1947), O. Suxareva (1947 – 1967), Karim Shoniyozov (1967 – 1998), Zoya Orifxonova (1999 – 2004) va Gulchehra Zununova (2005 – 2009) boshqarganlar. 2010-yildan unga Adhamjon Ashirov boshchilik qilmoqda.
Markazning ilmiy yo‘nalishlari:
- Tarixiy elshunoslik;
- O‘zbek xalqi elshunosligi;
- Moddiy va nomoddiy madaniyat;
- Marosim va urf-odatlar;
- O‘zbek oilasi va milliy qadriyatlari;
- Din va diniy qadriyatlar;
- Hunarmandchilik;
- Tibbiy antropologiya;
- Etnoekologiya;
- Diasporologiya;
- Xalq og‘zaki ijodi;
- Iqtisodiy antropologiya;
- Harbiy antropologiya.
Bajarilgan loyihalar
Xalqaro aloqalar
Markaz xodimlari mamlakatdagi izlanishlardan tashqari xorijdagi yetakchi ilmiy markazlar va universitetlar bilan hamkorlikda tadqiqotlar olib bormoqda. Hamkorlikning asosiy yo‘nalishlari:
2015 – 2021-yillarda Tubingen (Germaniya) universiteti bilan hamkorlikda Wolkswagen fondining “Sirdaryo havzasi aholisining ijtimoiy va ekologik madaniyati tarixi”;
2019-yildan Fransiya Ijtimoiy fanlar akademiyasi bilan birga Yevropa Ittifoqining “Markaziy Osiyoda marosim iqtisodiyoti”;
2024-yildan Rossiyaning Oltoy universiteti bilan “Katta Oltoy: turkiy meros” nomli xalqaro ilmiy loyihalarida faoliyat olib bordi.
2017 – 2025-yillar davomida Markazning 11 nafar ilmiy xodim va doktorantlari Yevropa Ittifoqining “Erasmus+” loyihasi doirasida Luven katolik universiteti (Belgiya)da ilmiy stajirovkada bo’ldi. Shuningdek, 2000 – 2025- yillarda o‘zbek xalqi etnologiyasi va antropologiyasini oʼrganish maqsadida АQSh, Аvstraliya, Buyuk Britaniya, Italiya, Germaniya, Janubiy Koreya, Xitoy, Turkiya, Fransiya, Yaponiya kabi davlatlardan O‘zkekistonga kelgan 30 dan oshiq tadqiqotchi hamda doktorantlar Markazning yetakchi olimlari ilmiy rahbarligida uzoq va qisqa muddatli stajirovka o’tashdi.
Nashrlar